Beeldende therapie is een therapievorm uit de vaktherapie met als doel psychologische acceptatie-, veranderings- en ontwikkelingsprocessen te bewerkstelligen. Belangrijk is de dialoog tussen de cliënt, de werkstukken en de beeldende therapeut. Via expressie leert de cliënt te ervaren en uit te drukken wat met woorden soms moeizaam gaat. Het doen en ervaren staat centraal in de therapie. Beeldende therapie onderscheidt zich van andere vormen van therapie omdat men werkstukken maakt die een blijvend karakter hebben. De beeldende therapeut gebruikt beeldende middelen en onderbouwde methodieken om onbewuste behoeften en gevoelens bewust en zichtbaar te maken. Hierdoor kan de cliënt inzicht krijgen, emotioneel verwerken en verrijken. Het emotioneel, cognitief of lichamelijk functioneren kan vooruitgaan. De te gebruiken technieken en materialen sluiten aan bij de doelstelling, doelgroep, de methodiek en visie van de beeldende therapeut. Als basismateriaal wordt gebruik gemaakt van teken- en schildermateriaal, maar vaak ook van klei, steen en hout. Voor beeldende therapie hoeft de cliënt niet goed te kunnen tekenen of schilderen. Het gaat immers niet om mooie dingen maken, maar om een belangrijke stap naar een positieve zelfbeleving of probleemverwerking. Binnen de beeldende therapie krijgt de cliënt alle ruimte om te experimenteren en te spelen met mogelijkheden. De eigen manier van vormgeven staat centraal. Soms werkt het beter om vanuit de zintuigen aan de slag te gaan waardoor gedachten, problemen, blokkades en verlangens sneller helder en geuit kunnen worden. Er is vrijwel altijd een relatie tussen hoe het beeldend materiaal gebruikt wordt en hoe men in het leven staat. Het bespreken en bewust worden van de betekenis van het beeldend werk is een manier om beter te begrijpen wat zich afspeelt op het gebied van gevoelens. In de loop van de therapie krijg de cliënt hier meer zicht op. Al doende wordt geëxperimenteerd met wat en hoe men zou willen veranderen. Beeldende therapie is er voor kinderen, jongeren en volwassenen. Er wordt individueel gewerkt, maar er kan ook gewerkt worden in (kleine) groepen, (deel)gezinnen zoals ouder-kind, systemen zoals ouder-kind, gezin of relatie.
Beeldende therapie kan volwassenen helpen die vastlopen in hun dagelijks leven door bijvoorbeeld emotionele en/of sociale problemen, conflicten, eenzaamheid, overmatige stress of burn-out, levensgebeurtenissen zoals verlies, echtscheiding of ziekte, problemen rondom ouder worden en/of mantelzorg. De rol van de beeldende therapeut is niet het ‘beter maken’ van de cliënt maar het helpen vlottrekken waar hij is vastgelopen. De cliënt krijgt door beeldend te werken zicht op zijn problemen en hij leert wat de beste manier is om moeilijkheden te overwinnen. De beeldende therapeut biedt materialen en opdrachten aan die aansluiten bij de behoeften van de cliënt.
Doelen worden gesteld op de volgende gebieden:
- Emotionele problemen zoals het verwerken van traumatische ervaringen of het leren uiten en vormgeven van emoties.
- Gedragsmatige problemen zoals het leren chaotisch gedrag tegen te gaan door bijvoorbeeld te leren structureren, verminderen van probleemgedrag, leren beter om te gaan met frustraties, leren om controle te verminderen, concentratie leren verhogen, doorzettingsvermogen vergroten.
- Conflictverwerking zoals om leren gaan met tegenstellingen, conflicten leren vormgeven en verwerken.
- Ego-versterking zoals ontdekken en uitbreiden van mogelijkheden en onmogelijkheden, vergroten van zelfbeeld, leren accepteren van grenzen en beperkingen, ontwikkelen van eigenheid en identiteit.
- Sociaal functioneren zoals leren samenwerken, leren kijken en luisteren naar anderen, bevorderen van assertiviteit, leren grenzen te stellen, rekening leren houden met anderen.