ISTDP is een behandelmethode die voortkomt uit de psychoanalyse, maar door de veranderingen die Davanloo erin aanbracht, het mogelijk maakt om in veel kortere tijd goede en duurzame resultaten te bereiken. De wetenschappelijke bewijskracht voor de werking van ISTDP is overtuigend.
ISTDP heeft oog voor het angstniveau van de patiënt en helpt de patiënt diens angst beter te reguleren. ISTDP kan mensen helpen die gebukt gaan onder een grote verscheidenheid aan klachten en problemen. Bijvoorbeeld angstklachten, verschillende fobische klachten en stoornissen, obsessief-compulsieve klachten en stoornissen, posttraumatische stressstoornissen, depressieve klachten, anorectische, boulimische klachten en persoonlijkheidsstoornissen. Onder deze klachten en problemen zien we onze cliënten vaak lijden aan intimiteits- en autonomieproblemen.
Op basis van eerdere pijnlijke levenservaringen ‘leren’ we allemaal – in verschillende mate – om intimiteit met onszelf en/of met andere mensen te vermijden. In die gevallen herkennen we onze gevoelens (of verlangens of meningen) niet omdat we ze negeren, verwaarlozen, of omdat we de schijn ophouden en onze ware gevoelens bagatelliseren. Anderen rationaliseren hun gevoelens weg of hebben de gewoonte om andere mensen voorrang te geven, anderen te begrijpen, in plaats van zichzelf. In sommige gevallen herkent men eigen gevoelens en meningen, maar omdat deze versmolten zijn met angst en/of schuldgevoelens zal men deze vervolgens verbergen voor de buitenwereld. In ISTDP staat een gelijkwaardige en actieve werkalliantie tussen cliënt en therapeut centraal.
De therapeut helpt de cliënt om bewust te worden van zijn specifieke zelfondermijnende mechanismen, bewust te worden van processen die door de cliënt in gang worden gezet om eigen verlangens, normen, waarden, meningen en gevoelens te onderdrukken. En wanneer, op basis van verschillende concrete situaties, de cliënt deze mechanismen herkent, hun zelfvernietigende functie begrijpt, kan de therapeut de cliënt helpen deze zelfdestructieve mechanismen los te laten, angst te beheersen en bewust gevoelens te ervaren die voorheen onderdrukt werden.
In de loop van ISTDP hebben therapeut en cliënt elk hun eigen taken op weg naar succes: belangrijk genoeg zijn om hun eigen verlangens, gevoelens, meningen met liefde, zorg, precisie en zorgvuldigheid te herkennen, te begrijpen (en te beslissen wanneer ze deze wel of niet te uiten).